Devi Mahatmyam Durga Saptasati Chapter 1 – Gujarati Script
રચન: ઋષિ માર્કંડેય
|| દેવી માહાત્મ્યમ ||
|| શ્રીદુર્ગાયૈ નમઃ ||
|| અથ શ્રીદુર્ગાસપ્તશતી ||
|| મધુકૈટભવધો નામ પ્રથમોஉધ્યાયઃ ||
અસ્ય શ્રી પ્રધમ ચરિત્રસ્ય બ્રહ્મા ઋષિઃ | મહાકાળી દેવતા | ગાયત્રી છન્દઃ | નન્દા શક્તિઃ | રક્ત દન્તિકા બીજમ | અગ્નિસ્તત્વમ | ઋગ્વેદઃ સ્વરૂપમ | શ્રી મહાકાળી પ્રીત્યર્ધે પ્રધમ ચરિત્ર જપે વિનિયોગઃ |
ધ્યાનં
ખડ્ગં ચક્ર ગદેષુચાપ પરિઘા શૂલં ભુશુણ્ડીં શિરઃ
શંઙ્ખં સન્દધતીં કરૈસ્ત્રિનયનાં સર્વાંઙ્ગભૂષાવૃતામ |
યાં હન્તું મધુકૈભૌ જલજભૂસ્તુષ્ટાવ સુપ્તે હરૌ
નીલાશ્મદ્યુતિ માસ્યપાદદશકાં સેવે મહાકાળિકાં||
ઓં નમશ્ચણ્ડિકાયૈ
ઓં ઐં માર્કણ્ડેય ઉવાચ ||1||
સાવર્ણિઃ સૂર્યતનયો યોમનુઃ કથ્યતેஉષ્ટમઃ|
નિશામય તદુત્પત્તિં વિસ્તરાદ્ગદતો મમ ||2||
મહામાયાનુભાવેન યથા મન્વન્તરાધિપઃ
સ બભૂવ મહાભાગઃ સાવર્ણિસ્તનયો રવેઃ ||3||
સ્વારોચિષેஉન્તરે પૂર્વં ચૈત્રવંશસમુદ્ભવઃ|
સુરથો નામ રાજાஉભૂત સમસ્તે ક્ષિતિમણ્ડલે ||4||
તસ્ય પાલયતઃ સમ્યક પ્રજાઃ પુત્રાનિવૌરસાન|
બભૂવુઃ શત્રવો ભૂપાઃ કોલાવિધ્વંસિનસ્તદા ||5||
તસ્ય તૈરભવદ્યુદ્ધમ અતિપ્રબલદણ્ડિનઃ|
ન્યૂનૈરપિ સ તૈર્યુદ્ધે કોલાવિધ્વંસિભિર્જિતઃ ||6||
તતઃ સ્વપુરમાયાતો નિજદેશાધિપોஉભવત|
આક્રાન્તઃ સ મહાભાગસ્તૈસ્તદા પ્રબલારિભિઃ ||7||
અમાત્યૈર્બલિભિર્દુષ્ટૈ ર્દુર્બલસ્ય દુરાત્મભિઃ|
કોશો બલં ચાપહૃતં તત્રાપિ સ્વપુરે તતઃ ||8||
તતો મૃગયાવ્યાજેન હૃતસ્વામ્યઃ સ ભૂપતિઃ|
એકાકી હયમારુહ્ય જગામ ગહનં વનમ ||9||
સતત્રાશ્રમમદ્રાક્ષી દ્દ્વિજવર્યસ્ય મેધસઃ|
પ્રશાન્તશ્વાપદાકીર્ણ મુનિશિષ્યોપશોભિતમ ||10||
તસ્થૌ કઞ્ચિત્સ કાલં ચ મુનિના તેન સત્કૃતઃ|
ઇતશ્ચેતશ્ચ વિચરંસ્તસ્મિન મુનિવરાશ્રમે ||11||
સોஉચિન્તયત્તદા તત્ર મમત્વાકૃષ્ટચેતનઃ| ||12||
મત્પૂર્વૈઃ પાલિતં પૂર્વં મયાહીનં પુરં હિ તત
મદ્ભૃત્યૈસ્તૈરસદ્વૃત્તૈઃ ર્ધર્મતઃ પાલ્યતે ન વા ||13||
ન જાને સ પ્રધાનો મે શૂર હસ્તીસદામદઃ
મમ વૈરિવશં યાતઃ કાન્ભોગાનુપલપ્સ્યતે ||14||
યે મમાનુગતા નિત્યં પ્રસાદધનભોજનૈઃ
અનુવૃત્તિં ધ્રુવં તેஉદ્ય કુર્વન્ત્યન્યમહીભૃતાં ||15||
અસમ્યગ્વ્યયશીલૈસ્તૈઃ કુર્વદ્ભિઃ સતતં વ્યયં
સંચિતઃ સોஉતિદુઃખેન ક્ષયં કોશો ગમિષ્યતિ ||16||
એતચ્ચાન્યચ્ચ સતતં ચિન્તયામાસ પાર્થિવઃ
તત્ર વિપ્રાશ્રમાભ્યાશે વૈશ્યમેકં દદર્શ સઃ ||17||
સ પૃષ્ટસ્તેન કસ્ત્વં ભો હેતુશ્ચ આગમનેஉત્ર કઃ
સશોક ઇવ કસ્માત્વં દુર્મના ઇવ લક્ષ્યસે| ||18||
ઇત્યાકર્ણ્ય વચસ્તસ્ય ભૂપતેઃ પ્રણાયોદિતમ
પ્રત્યુવાચ સ તં વૈશ્યઃ પ્રશ્રયાવનતો નૃપમ ||19||
વૈશ્ય ઉવાચ ||20||
સમાધિર્નામ વૈશ્યોஉહમુત્પન્નો ધનિનાં કુલે
પુત્રદારૈર્નિરસ્તશ્ચ ધનલોભાદ અસાધુભિઃ ||21||
વિહીનશ્ચ ધનૈદારૈઃ પુત્રૈરાદાય મે ધનમ|
વનમભ્યાગતો દુઃખી નિરસ્તશ્ચાપ્તબન્ધુભિઃ ||22||
સોஉહં ન વેદ્મિ પુત્રાણાં કુશલાકુશલાત્મિકામ|
પ્રવૃત્તિં સ્વજનાનાં ચ દારાણાં ચાત્ર સંસ્થિતઃ ||23||
કિં નુ તેષાં ગૃહે ક્ષેમમ અક્ષેમં કિંનુ સામ્પ્રતં
કથં તેકિંનુસદ્વૃત્તા દુર્વૃત્તા કિંનુમેસુતાઃ ||24||
રાજોવાચ ||25||
યૈર્નિરસ્તો ભવાંલ્લુબ્ધૈઃ પુત્રદારાદિભિર્ધનૈઃ ||26||
તેષુ કિં ભવતઃ સ્નેહ મનુબધ્નાતિ માનસમ ||27||
વૈશ્ય ઉવાચ ||28||
એવમેતદ્યથા પ્રાહ ભવાનસ્મદ્ગતં વચઃ
કિં કરોમિ ન બધ્નાતિ મમ નિષ્ટુરતાં મનઃ ||29||
ઐઃ સંત્યજ્ય પિતૃસ્નેહં ધન લુબ્ધૈર્નિરાકૃતઃ
પતિઃસ્વજનહાર્દં ચ હાર્દિતેષ્વેવ મે મનઃ| ||30||
કિમેતન્નાભિજાનામિ જાનન્નપિ મહામતે
યત્પ્રેમ પ્રવણં ચિત્તં વિગુણેષ્વપિ બન્ધુષુ ||31||
તેષાં કૃતે મે નિઃશ્વાસો દૌર્મનસ્યં ચજાયતે ||32||
અરોમિ કિં યન્ન મનસ્તેષ્વપ્રીતિષુ નિષ્ઠુરમ ||33||
માકણ્ડેય ઉવાચ ||34||
તતસ્તૌ સહિતૌ વિપ્ર તંમુનિં સમુપસ્થિતૌ ||35||
સમાધિર્નામ વૈશ્યોஉસૌ સ ચ પાર્ધિવ સત્તમઃ ||36||
કૃત્વા તુ તૌ યથાન્યાય્યં યથાર્હં તેન સંવિદમ|
ઉપવિષ્ટૌ કથાઃ કાશ્ચિત્ચ્ચક્રતુર્વૈશ્યપાર્ધિવૌ ||37||
રાજોઉવાચ ||38||
ભગવંસ્ત્વામહં પ્રષ્ટુમિચ્છામ્યેકં વદસ્વતત ||39||
દુઃખાય યન્મે મનસઃ સ્વચિત્તાયત્તતાં વિના ||40||
મઆનતોஉપિ યથાજ્ઞસ્ય કિમેતન્મુનિસત્તમઃ ||41||
અયં ચ ઇકૃતઃ પુત્રૈઃ દારૈર્ભૃત્યૈસ્તથોજ્ઘિતઃ
સ્વજનેન ચ સન્ત્યક્તઃ સ્તેષુ હાર્દી તથાપ્યતિ ||42||
એવ મેષ તથાહં ચ દ્વાવપ્ત્યન્તદુઃખિતૌ|
દૃષ્ટદોષેஉપિ વિષયે મમત્વાકૃષ્ટમાનસૌ ||43||
તત્કેનૈતન્મહાભાગ યન્મોહો જ્ઞાનિનોરપિ
મમાસ્ય ચ ભવત્યેષા વિવેકાન્ધસ્ય મૂઢતા ||44||
ઋષિરુવાચ ||45||
જ્ઞાન મસ્તિ સમસ્તસ્ય જન્તોર્વ્ષય ગોચરે|
વિષયશ્ચ મહાભાગ યાન્તિ ચૈવં પૃથક્પૃથક ||46||
કેચિદ્દિવા તથા રાત્રૌ પ્રાણિનઃ સ્તુલ્યદૃષ્ટયઃ ||47||
જ્ઞાનિનો મનુજાઃ સત્યં કિં તુ તે ન હિ કેવલમ|
યતો હિ જ્ઞાનિનઃ સર્વે પશુપક્ષિમૃગાદયઃ ||48||
જ્ઞાનં ચ તન્મનુષ્યાણાં યત્તેષાં મૃગપક્ષિણાં
મનુષ્યાણાં ચ યત્તેષાં તુલ્યમન્યત્તથોભયોઃ ||49||
જ્ઞાનેஉપિ સતિ પશ્યૈતાન પતગાઞ્છાબચઞ્ચુષુ|
કણમોક્ષાદૃતાન મોહાત્પીડ્યમાનાનપિ ક્ષુધા ||50||
માનુષા મનુજવ્યાઘ્ર સાભિલાષાઃ સુતાન પ્રતિ
લોભાત પ્રત્યુપકારાય નન્વેતાન કિં ન પશ્યસિ ||51||
તથાપિ મમતાવર્તે મોહગર્તે નિપાતિતાઃ
મહામાયા પ્રભાવેણ સંસારસ્થિતિકારિણા ||52||
તન્નાત્ર વિસ્મયઃ કાર્યો યોગનિદ્રા જગત્પતેઃ|
મહામાયા હરેશ્ચૈષા તયા સમ્મોહ્યતે જગત ||53||
જ્ઙાનિનામપિ ચેતાંસિ દેવી ભગવતી હિ સા
બલાદાકષ્યમોહાય મહામાયા પ્રયચ્છતિ ||54||
તયા વિસૃજ્યતે વિશ્વં જગદેતચ્ચરાચરમ |
સૈષા પ્રસન્ના વરદા નૃણાં ભવતિ મુક્તયે ||55||
સા વિદ્યા પરમા મુક્તેર્હેતુભૂતા સનાતની
સંસારબંધહેતુશ્ચ સૈવ સર્વેશ્વરેશ્વરી ||56||
રાજોવાચ ||57||
ભગવન કાહિ સા દેવી મામાયેતિ યાં ભવાન |
બ્રવીતિ ક્થમુત્પન્ના સા કર્માસ્યાશ્ચ કિં દ્વિજ ||58||
યત્પ્રભાવા ચ સા દેવી યત્સ્વરૂપા યદુદ્ભવા|
તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામિ ત્વત્તો બ્રહ્મવિદાં વર ||59||
ઋષિરુવાચ ||60||
નિત્યૈવ સા જગન્મૂર્તિસ્તયા સર્વમિદં તતમ ||61||
તથાપિ તત્સમુત્પત્તિર્બહુધા શ્રૂયતાં મમઃ ||62||
દેવાનાં કાર્યસિદ્ધ્યર્થમ આવિર્ભવતિ સા યદા|
ઉત્પન્નેતિ તદા લોકે સા નિત્યાપ્યભિધીયતે ||63||
યોગનિદ્રાં યદા વિષ્ણુર્જગત્યેકાર્ણવીકૃતે|
આસ્તીર્ય શેષમભજત કલ્પાન્તે ભગવાન પ્રભુઃ ||64||
તદા દ્વાવસુરૌ ઘોરૌ વિખ્યાતૌ મધુકૈટભૌ|
વિષ્ણુકર્ણમલોદ્ભૂતૌ હન્તું બ્રહ્માણમુદ્યતૌ ||65||
સ નાભિ કમલે વિષ્ણોઃ સ્થિતો બ્રહ્મા પ્રજાપતિઃ
દૃષ્ટ્વા તાવસુરૌ ચોગ્રૌ પ્રસુપ્તં ચ જનાર્દનમ ||66||
તુષ્ટાવ યોગનિદ્રાં તામેકાગ્રહૃદયઃ સ્થિતઃ
વિબોધનાર્ધાય હરેર્હરિનેત્રકૃતાલયામ ||67||
વિશ્વેશ્વરીં જગદ્ધાત્રીં સ્થિતિસંહારકારિણીમ|
નિદ્રાં ભગવતીં વિષ્ણોરતુલાં તેજસઃ પ્રભુઃ ||68||
બ્રહ્મોવાચ ||69||
ત્વં સ્વાહા ત્વં સ્વધા ત્વંહિ વષટ્કારઃ સ્વરાત્મિકા|
સુધા ત્વમક્ષરે નિત્યે ત્રિધા માત્રાત્મિકા સ્થિતા ||70||
અર્ધમાત્રા સ્થિતા નિત્યા યાનુચ્ચાર્યાવિશેષતઃ
ત્વમેવ સા ત્વં સાવિત્રી ત્વં દેવ જનની પરા ||71||
ત્વયૈતદ્ધાર્યતે વિશ્વં ત્વયૈતત સૃજ્યતે જગત|
ત્વયૈતત પાલ્યતે દેવિ ત્વમત્સ્યન્તે ચ સર્વદા ||72||
વિસૃષ્ટૌ સૃષ્ટિરૂપાત્વં સ્થિતિ રૂપા ચ પાલને|
તથા સંહૃતિરૂપાન્તે જગતોஉસ્ય જગન્મયે ||73||
મહાવિદ્યા મહામાયા મહામેધા મહાસ્મૃતિઃ|
મહામોહા ચ ભવતી મહાદેવી મહાસુરી ||74||
પ્રકૃતિસ્ત્વં ચ સર્વસ્ય ગુણત્રય વિભાવિની|
કાળરાત્રિર્મહારાત્રિર્મોહરાત્રિશ્ચ દારુણા ||75||
ત્વં શ્રીસ્ત્વમીશ્વરી ત્વં હ્રીસ્ત્વં બુદ્ધિર્ભોધલક્ષણા|
લજ્જાપુષ્ટિસ્તથા તુષ્ટિસ્ત્વં શાન્તિઃ ક્ષાન્તિ રેવ ચ ||76||
ખડ્ગિની શૂલિની ઘોરા ગદિની ચક્રિણી તથા|
શંખિણી ચાપિની બાણાભુશુણ્ડીપરિઘાયુધા ||77||
સૌમ્યા સૌમ્યતરાશેષસૌમ્યેભ્યસ્ત્વતિસુન્દરી
પરાપરાણાં પરમા ત્વમેવ પરમેશ્વરી ||78||
યચ્ચ કિઞ્ચિત્ક્વચિદ્વસ્તુ સદસદ્વાખિલાત્મિકે|
તસ્ય સર્વસ્ય યા શક્તિઃ સા ત્વં કિં સ્તૂયસેમયા ||79||
યયા ત્વયા જગત સ્રષ્ટા જગત્પાતાત્તિ યો જગત|
સોஉપિ નિદ્રાવશં નીતઃ કસ્ત્વાં સ્તોતુમિહેશ્વરઃ ||80||
વિષ્ણુઃ શરીરગ્રહણમ અહમીશાન એવ ચ
કારિતાસ્તે યતોஉતસ્ત્વાં કઃ સ્તોતું શક્તિમાન ભવેત ||81||
સા ત્વમિત્થં પ્રભાવૈઃ સ્વૈરુદારૈર્દેવિ સંસ્તુતા|
મોહયૈતૌ દુરાધર્ષાવસુરૌ મધુકૈટભૌ ||82||
પ્રબોધં ચ જગત્સ્વામી નીયતામચ્યુતા લઘુ ||83||
બોધશ્ચ ક્રિયતામસ્ય હન્તુમેતૌ મહાસુરૌ ||83||
ઋષિરુવાચ ||84||
એવં સ્તુતા તદા દેવી તામસી તત્ર વેધસા
વિષ્ણોઃ પ્રભોધનાર્ધાય નિહન્તું મધુકૈટભૌ ||85||
નેત્રાસ્યનાસિકાબાહુહૃદયેભ્યસ્તથોરસઃ|
નિર્ગમ્ય દર્શને તસ્થૌ બ્રહ્મણો અવ્યક્તજન્મનઃ ||86||
ઉત્તસ્થૌ ચ જગન્નાથઃ સ્તયા મુક્તો જનાર્દનઃ|
એકાર્ણવે અહિશયનાત્તતઃ સ દદૃશે ચ તૌ ||87||
મધુકૈટભૌ દુરાત્માના વતિવીર્યપરાક્રમૌ
ક્રોધરક્તેક્ષણાવત્તું બ્રહ્મણાં જનિતોદ્યમૌ ||88||
સમુત્થાય તતસ્તાભ્યાં યુયુધે ભગવાન હરિઃ
પઞ્ચવર્ષસહસ્ત્રાણિ બાહુપ્રહરણો વિભુઃ ||89||
તાવપ્યતિબલોન્મત્તૌ મહામાયાવિમોહિતૌ ||90||
ઉક્તવન્તૌ વરોஉસ્મત્તો વ્રિયતામિતિ કેશવમ ||91||
શ્રી ભગવાનુવાચ ||92||
ભવેતામદ્ય મે તુષ્ટૌ મમ વધ્યાવુભાવપિ ||93||
કિમન્યેન વરેણાત્ર એતાવૃદ્દિ વૃતં મમ ||94||
ઋષિરુવાચ ||95||
વઞ્ચિતાભ્યામિતિ તદા સર્વમાપોમયં જગત|
વિલોક્ય તાભ્યાં ગદિતો ભગવાન કમલેક્ષણઃ ||96||
આવાં જહિ ન યત્રોર્વી સલિલેન પરિપ્લુતા| ||97||
ઋષિરુવાચ ||98||
તથેત્યુક્ત્વા ભગવતા શંખચક્રગદાભૃતા|
કૃત્વા ચક્રેણ વૈ છિન્ને જઘને શિરસી તયોઃ ||99||
એવમેષા સમુત્પન્ના બ્રહ્મણા સંસ્તુતા સ્વયમ|
પ્રભાવમસ્યા દેવ્યાસ્તુ ભૂયઃ શૃણુ વદામિ તે ||100||
|| જય જય શ્રી સ્વસ્તિ શ્રીમાર્કણ્ડેયપુરાણે સાવર્ણિકે મન્વન્તરે દેવીમહાત્મ્યે મધુકૈટભવધો નામ પ્રધમોஉધ્યાયઃ ||
આહુતિ
ઓં એં સાંગાયૈ સાયુધાયૈ સશક્તિકાયૈ સપરિવારાયૈ સવાહનાયૈ એં બીજાધિષ્ટાયૈ મહા કાળિકાયૈ મહા અહુતિં સમર્પયામિ નમઃ સ્વાહા ||
